SINIFLANDIRMA

Sınıflandırmanın hiyerarşik düzeni:
       Domain - Archea, Eubacteria, Eukaryote
       Alem - Bitkiler, Hayvanlar, Mantarlar, Protists, Eubacteria (Monera), Archaebacteria
       Filum
       Sınıf
       Takım
       Aile
       Cins
       Türler

Örneğin, Avrupa Haresinin sınıflandırılması şöyledir:
Eukaryote -> Animal-> Chordata -> Mammalia -> Lagomorpha -> Leporidae -> Lepus -> Lepus Europaeus.

1-Eubacteria:
              Prokaryotik ,
              tek hücreli ,
              küçük hücrelerden oluşmaktadır.
              Çekirdek ve zarlı organel yok.
              hücre duvarları peptidoglikan yapılmış

2-Archae (veya Archaebacteria)
              Prokaryotik ,
              tek hücreli ,
              küçük hücrelerden oluşmaktadır.
              Çekirdek ve zarlı organel yok .
              Tuz gölleri veya sıcak gibi aşırı ortamlarda yaşayan bakterilerdir,Bunların hücre duvarlarında peptidoglikan yok.

3-Protista
Eukaryotik,
tek hücreli veya koloni halindedir. Düzensiz ve büyük ölçüde bilinmeyen alemdir .
Örneğin, bazı protistalar hayvan ve bitkilerin özellikleri sergilemek ortak taşırlar

4-Mantarlar
              Eukaryotik
              çok hücreli heterotrof canlılardır.
              Besinlerini emerek alırlar..

5-Bitkiler
              Eukaryotik
              çok hücreli
              Ototrof canlılardır

6-Hayvanlar
              Eukaryotik
              çok hücreli
              Heterotrof canlılardır

Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma
Canlıların organ yapılarının benzerliğine, dolayısıyla evrimsel akrabalıklarına bakılarak yapılan sınıflandırmadır.
Doğal sınıflandırmada homolog organlar dikkate alınır.
Homolog organlar; Köken ve yapıları aynı,şekil ve görevleri farklı olan organlardır. Homolog organları homoloji inceler.
Örnek : İnsanın kolu Kuşun kanadı Balinanın yüzgeci
Organları homolog olan canlılar akrabadırlar. Akraba canlıların proteinlerindeki amino asit dizilişleri, embriyonik gelişim evreleri, boşaltım artıkları da benzerdir.
Nicel gözlemlere dayanır.

Canlıların sınıflandırılmasında temel alınan bazı özellikler :
o Hücre tipi ve sayısı (Ökaryot Prokaryot) (Hücresel organizasyon)
o Embriyo tabakalarının sayısı (Endoderm Mezoderm Ektoderm)
o Embriyonik örtülerin bulunuşu (Vitellus Koryon Amniyon Allontois)
o Vücut boşluğu tipleri (Gastrovasküler Sölom)
o Simetri şekilleri (Bileteral Işınsal)
o Vücutta segmentlerin bulunuşu (Benzer parça)
o İskeletin bulunuşu (varsa kıkırdak veya kemik)
o Azotlu boşaltım maddelerinin benzerliği (NH3 Üre Ürik Asit)
o DNA daki baz dizilişi
o Sistemlerin varlığı (Sindirim, solunum, dolaşım vs.)

Ampirik (=Morfolojik) Sınıflandırma
Aristonun yapmış olduğu sınıflandırma şeklidir.
1.Canlıları morfolojik benzerliklerine göre sınıflama.(kuş ve sinek)
2.Yaşadıkları çevreye göre sınıflama(havada,karada,suda)
3.Beslenme şekillerine göre sınıflama(etçil,otçul)
4.Analog organlarına göre sınıflandırma

Filogenetik (=Bilimsel ,Doğal)Sınıflandırma
1.Köken birliği
2.Genetik benzerliği
3.Akrabalık derecesi
4.Protein benzerliği
5.DNA nükleik asit benzerliği
6.Boşaltım artığı benzerliği
7.Embriyonal orjin
8.Anatomik ve fizyoloji yapı

Homolog Organ:Köken ve yapıları aynı ,şekil ve görevleri farklı veya aynı olan organlara denir.
Örneğin, "Arının kanadı ile sineğin kanadı."(köken ve görevleri aynı)

Analog Organ:Kökenleri ve yapıları farklı ,şekil ve görevleri benzer olan organlara denir.
Örneğin,"Kuşun kanadı ile sineğin kanadı."(kökenleri farklı,görevleri aynı)

NOT:Filogenetik sistematikte
1.Canlıların kromozom sayısı
2.Morfolojik benzerlik
3.Analog organ
4.Yaşanılan çevre dikkate alınmaz.

Sistematik Birimler
Alem----------->Bitkiler Alemden
Şube----------->Tohumlu
Sınıf------------>Kapalı Tohumlu
Takım--------->Çift Çenekli
Familya------->Baklagil
Cins----------->Fasulye
Tür------------->Ayşe Kadın Fasulye

Türe doğru gittikçe
1-Birey sayısı azalır.
2-Çeşitlilik azalır.
3-Ortak özellik artar.
4-Genetik benzerlik artar
5-Akrabalık artar.
6-Protein benzerliği artar.

Tür:Sistematikteki en küçük birimdir.Birbirine benzeyen aynı kromozom sayısına sahip,birbirleriyle çiftleştiklerinde kısır olmayan verimli döl oluşturan bireylere tür denir.

Tür:
1- Ortak atadan gelen
2- Yapı,şekil,görev bakımından benzer
3- Kendi aralarında üreyebilen
4- Üreyebilen fertler meydana getirebilen bireyler topluluğudur.

Tür sınıflandırmanın en küçük birimidir.Binominal (ikili adlandırma) sistemine göre adlandırılır.
örn:Homo sapiens-Modern insan
örn:Pinus silvestris-Sarı çam

Binomiminal sistemde ilk ad
a) Cins adıdır.
b) Büyük harfle başlar.
c) Sınıflandırmadaki yerini belirtir
d) Farklı türlerde cins adının aynı oluşu yakın akraba olduğunu gösteri

Örn: Pinus pinea, Morus nigra, Populus nigra, Pinus nigra verilen türlerde cins ismi aynı olan Pinus nigra ve Pinus pinea yakın türdür. (Akrabadır).

Binominal sistemde Ikinci ad.
a) Tür adıdır
b) Özellik belirtir
c) Farklı türlerde aynı oluğu akrabalığı belirlemez.
örn: Pinus nigra,Morus nigra,Populus nigra Tür adları aynıdır ancak akraba değillerdir.

*Türler ikili ad ile adlandırılırlar.İlk isim cins adını belirtirken ikinci isim belirleyici addır.İki isim birden türün adını oluşturur.
*Cins aynıysa familya,takım,sınıf,şube,alem aynıdır.

Sistematikte İkili İsimlendirme Metodu:
Pinus pinea(Fıstık çamı)
Pinus slvestris(Sarı çam)
Pinus helepensis(Halep çamı)
Pinus nigra(Kara çam)
Pinus buritia(Kızıl çam)

A-Hücre Sayısına Göre Canlılar

1.Bir Hücreliler:
-Eubakteriler
-Arkaebakteriler
-Protistalar

2.Çok Hücreliler
-Mantarlar
-Bitkiler
-Hayvanlar

B-Hücre Yapısına Göre Canlılar
1.Prokaryot Hücre
-Çekirdek zarı yoktur.
-DNA ve RNA zarsız,sitoplazma içinde bulunur.
-Zarlı organelleri yoktur.
-Sadece Ribozom organeli bulundurur.
-Hepsi tek hücrelidir.
-Organize çekirdeği olmayan hücredir.
1-Eubakteri
2-Arkebakteri

2.Ökaryot Hücre
-Çekirdek zarı vardır.
-DNA ve RNA zarla çevrilidir.
-Zarlı organelleri vardır.
-Tek hücrelide çok hücrelide olabilir.
-Organize çekirdeği olan hücredir.
1-Protista
2-Fungia
3-Plantae
4-Animalia

1-Virüsler:

Hücre zarı,sitoplazma,organeller bulunmaz.
Enzimleri (Metabolizmaları )yoktur.
Protein kılıf ve yönetici molekül(DNA veya RNA) den oluşur.
Obligat endo-parazittir.
Konukçu Hücre dışında cansızdır.Ancak,ph,ısı ve kimyasal koşullar uygun oldukça canlılıkları devam eder.
Canlılara üremeleri,mutasyona uğramaları ve yönetici mol.taşımalarıyla benzer.
Antibiyotiklerden etkilenmezler.
hücreler virüslere karşı bağışıklık maddesi interferon üretirler.
Her virüs özel bir Hücre içinde, çoğalabilir(Enfeksiyon oluşturur)

Sınıflandırılması:
1-Bakteri virüsleri:DNA taşırlar az miktarda RNA taşıyanları vardır.
2-Bitkisel virüsler:RNA taşırlar.
3-Hayvansal virüsleri:DNA taşırlar az miktarda RNA taşıyanları vardır.

2-Bakteriler:

Prokaryotturlar
Enzim sistemleri bulunur,özgün metabolizmaları vardır.
Nucleus ve zar sistemlerine ait organeller bulunmaz.
yönetici molekülü DNA dır ve nuclear alanda çıplak olarak bulunur.
Protein,yağ ve karbonhidrat içeren hücre çeperi vardır.
Bazılarında kapsül bulunur.
Sitoplazmada NA,RNA,ribozom,poliribozom,glikojen,yağ damlaları bulunur.
Hücre zarı kıvrımlarından oluşmuş mesezom ve tilakoid taşıyanlar vardır.
- 1-Mesezom:oksijenli solunum Enzimleri taşırlar.
- 2-Tilakoid:klorofil taşırlar.
Flagellum(kamçı) taşıyanlar aktif hareketlidir.
Tek veya koloniler halinde yaºarlar.

Sınıflandırılması

Şekillerine göre:
Koloni oluşumuna göre:
Gram boyama yöntemine göre:
Solunum biçimlerine göre
Beslenme biçimlerine göre:

3-Mavi-yeşil algler

Prokaryotturlar.
Tek veya koloni halinde yaşarlar.
Selüloz çepere sahiptirler.
Sitoplazmada klorofil(Yeşil),fikosiyanin(Mavi) pigmentleri taşırlar.
Fotosentetik bakterilere benzemekle beraber farklı olarak fotosentezde oksijen açığa çıkar.
Mikroskobiktirler.
Mantarlarla ortaklaşa likenleri oluştururlar.
Havanın serbest azotunu tutarak toprağı verimli hale getirirler.
Olumsuz koşullarda endospor oluştururlar
Üremeleri: a)Eşeysiz üremeleri sporlarla gerçekleşir,b)eşeyli üreme görülmez.

örnek:Nostoc ,Oscillatoria.

Protistalar

Eukaryotturlar.
Serbest ve parazit yaşayanları vardır.
Tek ve koloni oluşturan türler vardır.
Suda,karada,canlı artıklarında,canlıların vücudları içinde yaşayabilirler.
Aktif hareketlidirler.
Beslenmeleri yönünden,hayvansal,bitkisel ve mantarsal özellikler gösteren türler vardır.
Üremeleri a)Eşeysiz: bölünerek ve sporla b)Eşeyli: konjugasyon

Önemli sınıflar ve özellikleri:
A)Rhizopoda :Kök ayaklılar:(Amipler)

Belirgin şekilleri yoktur.
Serbest ve parazit olanları vardır.
Beslenme ve hareketlerini pseudopod (yalancı ayak) denen sitoplazmik uzantılarla yaparlar.
Tatlı suda yaşayanlarda kontraktil koful bulunur. Kontraktil koful hücreye giren fazla suyu ve metabolik artıkları hücrenin dışına atar.
Bölünerek (Amitozla) çoğalırlar.
Beslenme bütün hücre yüzeyi ile gerçekleştirilir.(Endositozla-Ekzositozla)

B)Cilliata:Silliler(Paramecıum)

Tatlı sularda
Kontraktil kofulları vardır.
Beslenmelerini ve hareketlerini sillerle yaparlar.
Hücre zarı pelikula denen sert yapıdan oluşmuştur. Pelikuladan hareket organeli siller ve korunma organelleri trikositler bulunur.
Pelikula hücreye şekil ve dayanıklılık verir.
Besinlerin alınımı hücre ağzı ile sindirim artıklarının atılımı ise hücre anüsüyle olur.
İki nucleus taşırlar
- a)Macronucleus:Metabolizmadan(Beslenme,solunum,boşaltım ,eşeysiz üreme vb.)
- b)Micronucleus: Eşeyli üremede görev alır.
Üremeleri
- a)eşeysiz:Amitozla
- b)eşeyli:Konjugasyonla gerçekleşir.
Dış uyarıları algılar ve yön değiştirerek tepki verirler.(Hücrede ön ve arka kavramı gelişmiştir.)

C)Flagellata:Kamçılılar: (Euglena)

Tatlı sularda yaşarlar.
Kontraktil kofulları vardır
Beslenme ve hareketlerini kamçılarıyla yaparlar.
Kloroplast taşırlar.(Hem ototrof hem hetotrof beslenirler.)
Işığı algılayan göz lekesi sayesinde ışıklı ortamlara doğru hareket ederler.
Üremeleri amitozla gerçekleşir.
Besinlerini hücre ağzıyla alırlar.

D)Sporozooa: Sporlular: (Plazmodium)

Parazit yaşarlar.
Üremeleri sporla olur.(Metagenez görülür:Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini ardışık takip etmesidir.)
Hareket organelleri yoktur.(amoboid hareket ederler.)
Besinlerini hazır aldıklarından besin kofuluları bulunmaz.
Hayvansal organizmaların vücudunda yaşadıklarından kontraktil koful taşımazlar.

Mantarlar

Sentrozom ve kamçı oluşumu yoktur
Eukaryot , çok hücreli canlılardır.
Miselyum denen hücre sıralarından Oluşurlar
Hücre çeperleri bulunur. Çeper kitinden oluşmuştur
Mavi-Yeşil alglerle Likenleri oluştururlar
Hücre dışı sindirim yaparlar.
Hücrelerde besin olarak yağ ve glikojen bulunur
Saprofit ,parazit , patojen ve mutualist beslenirler
Sporla çoğalırlar(Metagenez görülür.)
Canlı vücudunda ve organik artıklarda bulunurlar.
Gerçek dokusal oluşumları yoktur.

Bitkiler

Eukaryot, çok hücreli canlılardır.
Hücrelerinde çeper,kloroplast ve kofullar bulunur.
Dokusal oluºuma sahiptirler.
Üremeleri: a) Metagenez(Dölalmaşı)
- b) Eşeyli üreme ile olur.
Su ve karasal ortamlarda yaşayanları vardır.
Ototrof canlılardır.

Sınıflandırılması
A)Çiçeksiz bitkiler:

Üremelerinde metagenez görülür.
Gerçek kök gövde ve yaprak oluşumları yoktur.
Bazılarında iletim demetleri yoktur.(Su yosunu,Kara yosunu,vb)
Gametofit dölü sporofit döl takip eder.
Gametofit döl eşeysiz üreme ile(Sporla),Sporofit döl eşeyli üreme ile (Sperm ve Yumurtanın birleşmesiyle) meydana gelir.
İlk kök ve iletim demetleri eğreltilerde görülür.

B)Çiçekli bitkiler:

Eşeyli üreme görülür.Bazı gruplarda eşeysiz üremede ( Vegetatif üremede) görülür.
Üreme organları çiçeklerdir.
İletim demetleri vardır.
Gerçek kök gövde ve yaprak oluşumları vardır.
Üremeleri tohumlarla olur.
Tohumlarının etrafında meyve olanlara kapalı tohumlular olmayanlara açık tohumlular (Kozalaklılar) denir.
Kapalı tohumlularda tohumda bulunan çenek sayısına göre

1-Tek çenekliler(Soğan ,Lale, Zambak)
2-Çift çenekliler(Ella ,Nohut , Fasulye vb.)

Hayvanlar

Çok hücrelidirler.
Hetotrofturlar.Holozoik ve parazit beslenirler.
Aktif hareket edebilirler
Eşeyli ürerler.Bazı gruplarda eşeysiz üremede (Vegetatif üreme) görülür.

Sınıflandırılması
A)Omurgasızlar:
a)Süngerler:

En ilkel çok hücreli hayvanlardır.
Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar
Sesil (Hareket edmezler.) canlılardır.
Vücudları iki deri tabakasından oluşmuştur. a)Ektoderm b)Endoderm
Dokusal oluşum yoktur. Vücut oldukça basittir.
Eşeyli ve eşeysiz (tomurcuklanarak:gemula) üreyebilirler.
Vücudlarında organik ve inorganik artıklardan oluşmuş iç iskelet vardır.
Vücudları porlarla kaplıdır. Beslenmesini porlardan giren su ile taşınan besinlerle sağlar.
Solunum ve boşaltımı derileriyle(Vücud yüzeyi )yaparlar.

b) Sölentereler

Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.
Vücudu iki deri tabakasından oluşmuştur (Ektoderm ve endoderm).
Üremeleri eşeyli ve eşeysiz(Tomurcuklanma) olur
Bazılarında döl almaşı (Metagenez) görülür.
Tek açıklıkla dışa açılan sindirim boşlukları vardır.
Hem hücre içi hem hücre dışı sindirim vardır.
Sesil ve aktif hareketli olanlar vardır.
Diffüz(Agis) sinir sistemine sahiptirler.
Hücreleri ( kas ,sinir epitel vb.) farklılaşmıştır
Solunum ve boşaltımlarını derileri ile yaparlar.

c) Solucanlar

Vücud üç deri tabakasına sahiptir
Serbest ve parazit yaşayanları vardır.
Eşeyli ürerler
Rejenarasyon yetenekleri vardır ve üremeyle sonuçlanır.
İp merdiven sinir sistemleri vardır.
Organ ve sistemleri gelişmiştir.
Solunumlarını derileri ile yaparlar.
Su kara ve diğer canlıların vücudları içinde yaşarlar.

-Yassı solucanlar

İlk üç deri tabakasına (Endoderm,mezoderm,ektoderm) sahip canlılardır.
İlk sistemleşme bu canlılarda görülür.(Sinir , boşaltım vb.)
Tek açıklığı bulunan sindirimleri sistemleri vardır. Bu sistem aynı zamanda dolaşım sistemi olarakta görev yapar.
Yüksek rejenarasyon yetenekleri vardır ve üremeyle (Vegetatif üreme) sonuçlanır
Serbest ve parazit yaşayanları vardır.
Boşaltım organları pronefridyumlardır.

-Yuvarlak solucanlar

İlk sindirim sisteminde iki açıklık(Ağız ve anüs) bu canlılarda görülür.
Serbest ve parazit yaşayanları vardır.
Üreme,sinir ve boşaltım sistemleri gelişmiş solunum ve dolaºım sistemleri yoktur.
Eşeyli ürerler ve ayrı eşeylidirler

-Halkalı solucanlar

İlk kapalı dolaşım bu canlılarda görülür.
Solunum deri ile yapılır.
Vücudu halkalardan oluşmuştur.
Sindirim sistemleri farklı görev yapan organlardan oluşur.
Boşaltım organları nefridyumlardır.
Çoğu hermafrodittir.

d) Yumuşakçalar

Suda ve karada yaşarlar.
Suda yaşayanlar solungaç karada yaşayanlar kitapsı akciğerlerle solunum yaparlar.
Karından bacaklarla hareket ederler.
Bazılarında evcik bulunur.(Dış iskelet ödevi görür.)
Açık dolaş sistemi vardır.
Genelde eşeyli ürerler.Bazı türler hermafrodittir.(Bir canlıda hem erkek hem diºi organlar bulunur ve kendi) kendini dölleyebilir.
Boşaltım nefridyumlar la sağlanır.
Duyu organları gelişmiştir

e)Kabuklular:

Vücudları sert bir kabukla örtülüdür.
Vücudları segmentlerden oluşmuştur.
Suda yaşarlar.
Açık dolaşım vardır.
Eklemli üyelere(Hareket organlarına ) sahiptirler.
Boşaltım maksilla bezlerle yapılır
Solungaç solunumu yaparlar.
Sindirim sistemleri gelişkin ve salgı bezleri içerir.

f)Örümcekler:

Solunum trake ve bazı türlerde kitapsı akciğerlerle yapılır.
Boşaltım malpighi tüpleri ile yapılır.
Açık dolaşım vardır.
Sindirim sistemleri gelişkindir
Karada yaşarlar.
İp merdiven sinir sistemi görülür.
Vücudları baş ve göğüsten oluşur.
Dört çift eklemli bacakları vardır.

g)Böcekler:

Vücudları baş , göğüs , karından oluşur.
Sert(Kitin) dış iskeletleri vardır.
İki çift kanat vardır.
Üç çift eklemli bacak vardır.
Açık dolaşımları vardır.
Trake solunumu yaparlar.
Boşaltım organları malpighi tüpleridir.
Yumurta ile ürerler.Metamorfoz(Başkalaşım) geçirirler.
Petek gözlere sahiptirler.
Vücud hareketi çizgili kaslarla sağlanır.
Vücud segmental yapıya sahiptir.

h)Çok ayaklılar:

Eklemli bacakları oldukça çoktur.
Boşaltım malpighi tüpleri ile yapılır.
Vücud segmentlerden oluşmuştur.
Solunum trakelerle yapılır
Vücud baş ve gövdeden oluşmuştur.
Karada ve nemli yerlerde yaşarlar.

I)Derisi dikenliler:

Denizlerde yaşarlar.
Vücudlarında kalkerli iç iskelet bulunur.
Beslenme ve hareket , kanal ve tüp ayaklarda oluşan su hareketi ile sağlanır.
metamorfoz geçirirler.
Solungaç solunumu yaparlar.
Açık dolaşımları vardır.

B)Omurgalılar

Dokusal özellikte iç iskelet(Omurga) taşırlar.
Eşeyli ürerler.
Kapalı dolaşıma sahiptirler.
Hepside holojoik beslenir.
Gelişkin sinir sistemine ve duyu organlarına sahiptirler.
Solungaç , akciğer ve deri solunumu görülür.
Su ve kara yaşamına uymuş sınıflar vardır.
Boşaltım organları böbreklerdır.
Sadece kurbağalarda ileri metamorfoz görülür.

Sınıflandırılması

a-Balıklar:

Yumurta ile ürereler
Derileri pullarla kaplıdır
Yüzerek hareket ederler
Kalpleri 2 odacıklıdır
Değişken vücud ısılı canlılardır
Solungaç solunumu yaparlar
Suda yaşarlar

b-Kurbağalar:

Yumurta ile ürereler
Derileri çıplaktır
Yüzerek ve yürüyerek hareket ederler
Larva döneminde suda yaşarlar,ergin dönemde suya bağlı karada yaşarler
Larva döneminde solungaç ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yaparlar.
Kalpleri 3 odacıklıdır
Değişken vücud ısılı canlılardır

c-Sürüngenler:

Yumurta ile ürerler
Derileri plaklarla kaplıdır
Sürünerek hareket ederler (Suda yüzerek hareket ederler.)
Karada veya suya bağlı karada yaşarlar
Akciğer solunumu yaparlar
Kalpleri 3-4 odacıklıdır
Değişken vücud ısılı canlılardır

d-Kuşlar:

Yumurta ile ürerler
Derileri tüylerle kaplıdır
Uçarak hareket ederler
Karada yaşarlar
Akciğer solunumu yaparlar
Kalpleri 4 odacıklıdır
Değişmez vücud ısılı canlılardır

e-Memeliler

Doğurarak ürerler
Derileri kıllarla kaplıdır
Karada veya suda yaşarlar
Yürüyerek,uçarak ve ya yüzerek hareket ederler
Akciğer solunumu yaparlar
Kalplerei 4 odacıklıdır
Değişmez vücud ısılı canlılardır
Gagalı,Keseli ve Plasentalı memeli olmak üzere üç grupta incelenir.